Patolojik yas nedir? Keder, sevilen birinin kaybına verilen doğal bir tepkidir. Çoğu insan için keder belirtileri zamanla azalmaya başlar. Bununla birlikte, bazı insanlarda yoğun keder hissi devam eder. Ortaya çıkan semptomlar, sorunlara neden olacak ve hayatlarına devam etmelerini engelleyecek kadar şiddetlidir. Uzun süreli yas bozukluğu, sorunlara neden olan ve günlük yaşama müdahale eden yoğun ve kalıcı keder ile karakterizedir.
Patolojik yas belirtileri
Patolojik yas bozukluğu olan kişi, ölen kişiye karşı yoğun bir özlem duygusuyla beraber sürekli o kişiyi düşünür. Çocuklarda ve ergenlerde daha çok ölüm sonrasında çevrede meydana gelen durumlara odaklanma söz konusudur. Uzun süreliği yas bozukluğunda kişi, en basit günlük aktiviteleri yerine getirmekte zorlanır. Ev, iş veya okulda sorunlar yaşar.
Tanı için patolojik yas belirtileri sevilen kişinin kaybından belirli süre geçmesine rağmen kişisel sıkıntı ve işlevsellikten azalmanın devam ettiği durumda konur. Bu süre yetişkinler için 1 yıl, çocuk ve ergenlerde 6 aydır. Ayrıca, uzun süreli yas bozukluğu yaşan kişi aşağıdaki belirtilerden en az üçünü yaşıyor olmalıdır:
- Kişinin içinden bir parça kopmuş gibi hissetmesi
- Ölümü hatırlatan uyaranlardan kaçınma.
- Ölümle ilgili yoğun duygusal acı (öfke, acı, üzüntü gibi).
- Arkadaşlarla ilişki kurmada zorluk, ilgi kaybı, gelecek için planlama sorunları gibi günlük hayatı etkileyen problemler
- Duygusal uyuşukluk (duygusal deneyimin yokluğu veya belirgin bir şekilde azalması).
- Hayatın anlamsız olduğunu düşünmek.
- Yalnızlık hissi
DSM’de yas bozukluğu
Uzun sürece yayılan araştırmalar, birçok insanın beklenen sosyal, kültürel veya dini beklentileri aşan yas ile ilgili kalıcı zorluklar yaşadığını göstermiştir. Bunun sonucunda karmaşık yas bozukluğu DSM 5 TR’ye eklenmiştir.
Patolojik yas kimlerde görülür?
Yas sürecindeki yetişkin bireylerin tahminen %7-10’u uzun süreli yas bozukluğunun kalıcı semptomlarını yaşamaktadır. Sevdiklerini kaybeden çocuk ve ergenlerin yaklaşık %5-10’u yas sonrası depresyon, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) veya uzun süreli yas bozukluğu yaşamaktadır.
Yaşlı yetişkinler ve depresyon veya bipolar bozukluk öyküsü olan kişiler de dahil olmak üzere bazı bireylerin uzun süreli yas bozukluğu geliştirme riski daha yüksek olur. Bakıcılar, özellikle bir eşe bakıyorlarsa veya kayıptan önce depresyon yaşamışlarsa, risk fazladır. Sevilen kişinin ölümü çok ani veya travmatik koşullar altında gerçekleştiğinde uzun süreli yas riski artar.
Patolojik yas tedavisi
Çoğu insan için, sevilen birinin ölümünü takiben kederle ilgili semptomlar zamanla azalır. Bununla birlikte as süreci kişinin günlük işlevlerini etkilemez. Keder duygusu ve belirtileri bazen zaman içinde farklı noktalarda artar, ancak genelinde sağlıklıdır ve tedavi gerekmez. Bununla birlikte, uzun süreli yas bozukluğunun daha yoğun, devam eden semptomlarını geliştiren kişiler için kanıta dayalı tedaviler mevcuttur. Bilişsel davranışçı terapilerin (BDT) patolojik yas semptomlarını azaltmada konusunda etkili olduğu bulunmuştur.
Bir tedavi türü olan karmaşık yas tedavisi, BDT’nin bileşenlerini ve kayba uyum sağlamaya yardımcı olacak diğer yaklaşımları içerir. Hem kaybın gerçekliğini kabul etmeye hem de yenilenmeye odaklanır. Patolojik yas tedavisi sevilen kişinin olmadığı bir dünyada hayattan tatmin duygusuna odaklanır.
