İLKE Vakfı EPAM tarafından hazırlanan Eğitim İzleme Raporu 2023 ve Okul Öncesi Eğitim raporu yayımlandı. Eğitim İzleme Raporu 2023’te çocuklar ve gençlerden eğitimde eşitsizliğe, eğitime erişimden yükseköğretime birçok mevzu bedellendiriliyor. Okul Öncesi Eğitim raporunda, okul öncesi eğitimin tarihî gelişimi, kriz durumlarında okul öncesi eğitim, alanın aktif aktörleri, göçmen çocukların eğitime iştiraki üzere birçok bahis tahlil ediliyor. Raporlar 12 Haziram 2024 tarihinde İstanbul’da düzenlenen aktiflikle kamuoyuna tanıtıldı.
Temel göstergelerde kıymetli bir oranda artış gözlemlendiğin tabir eden Eğitim İzleme Raporu 2023 editörü Meryem Beyza Aydın bahisle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu: “Temel göstergeler üzerinden eğitimin genel görünümüne baktığımızda öğrenci sayısı, derslik sayısı, okul sayısı üzere göstergelerde bilhassa son yıllarda bir artış olduğunu söz edebiliriz. Yalnızca öğretmen sayısında özellikle 2022-2023 yıllarında bir azalma kelam konusu, bunun sebebini de son yıllarda izlenen ilkokul ve ortaokul kademesinde vazife yapan öğretmen sayısının azaltılmasına yönelik siyasetlerle alakalı olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte, raporda genel olarak yükseköğretimde milletlerarası öğrenci bilgilerinden, gençlerin istihdamı, çocuklarda memnunluk oranları, eğitimde bölgesel eşitsizlikler üzere mevzuları değerlendirdik.”
Raporu sarsıntı ve pandemi şartları bağlamında hazırladık
Okul Öncesi Eğitim raporu editörü Doç. Dr. İsa Kaya ise raporu pandemi ve sarsıntı şartları bağlamında hazırladıklarının altınızı çizerek şunları kaydetti:
“Raporumuzu Türkiye’nin bütününü etkileyen, bilhassa pandemi ve zelzele bağlamında son 20 yıldaki gelişmeler ışığında hazırlamaya çalıştık. Rapora birbirinden kıymetli yaklaşık 10 üniversiteden 12-13 akademisyenin katkısı oldu. Raporumuzda alandaki temel sorunlar, dünyayla karşılaştırılması, tarihî gelişimi üzere mevzulara yer verdik. Sonuçlara değinecek olursak okullaşmanın OECD ortalamasının altında kaldığını görüyoruz. Öbür yandan toplum temelli okul öncesi kurumların çeşitlilik oluşturduğunu tabir etmek gerekiyor. Mülteci çocukların eğitiminde de güzelleşmeler kaydedildiğini görüyoruz. Ayrıyeten tabir etmek gerekir ki sarsıntı ve pandemi üzere durumlar konut temelli eğitim modellerine de gereksinim duyduğumuzu gösteriyor.”
Eğitim İzleme Raporu 2023’ten öne çıkanlar
Okul öncesi eğitime yatırımlar meyve veriyor
Son yıllarda Türkiye’de okul öncesi eğitime yapılan yatırımların tesiri net bir halde görülüyor. Bir evvelki yıla kıyasla okul öncesi kademesinde öğrenci sayısı %9, okul sayısı %28 ve öğretmen sayısı %13,7 oranında arttı. Bu artış, Türkiye’nin eğitim sisteminin temel taşlarından biri olan okul öncesi eğitime verdiği değerin artışını yansıtıyor. Ayrıyeten, doğu bölgelerindeki okul öncesi okullaşma oranlarındaki artış dikkat alımlı. Bilhassa Hakkâri ve Şırnak’ta %75 oranında bir yükseliş olduğu belirtiliyor. Bu durum, doğu bölgesine yönelik eğitime yapılan yatırımların başarılı olduğunu ve bu bölgelerdeki eğitim düzeyinin süratle yükseldiğini gösteriyor.
Yükseköğretimde memleketler arası öğrenci sayısı artıyor, oranı düşük kalıyor
Türkiye’nin yükseköğretimdeki memleketler arası öğrenci sayısı, 2016 yılından 2023 yılına 301.694’e ulaşarak 3 kat arttı. Fakat, memleketler arası öğrenci oranı %2,32 ile OECD (%9,41) ve AB (%14,15) ortalamalarının epey altında kalıyor. Bu bilgiler, Türkiye’nin yükseköğretim kurumlarının memleketler arası alanda daha fazla tanıtıma ve öğrenci çekme stratejilerine muhtaçlık duyduğunu ortaya koyuyor. Memleketler arası öğrencilerin en ağır bulunduğu kentler ise İstanbul, Ankara ve Eskişehir olarak öne çıkıyor. Bu kentler, milletlerarası öğrenciler için cazip olma özelliklerini korurken, Karabük ve Erzurum üzere daha küçük kentlerde de öğrencileri çekmeye yönelik projelerin başarılı olduğu gözlemleniyor.
Ne eğitimde ne istihdamda olan (NENİ) gençler alarm veriyor
Türkiye’de 15-19 yaş aralığındaki ne eğitimde ne de istihdamda olan (NENİ) gençlerin oranı %16,7 olarak belirlendi. Bu oran, OECD ortalamasının (%8,02) yaklaşık iki katıdır ve Türkiye’yi OECD ülkeleri ortasında en fazla NENİ genç nüfusuna sahip 4. ülke yapmaktadır. 15-29 yaş aralığındaki NENİ genç nüfus oranı ise %27,9 ile OECD ortalamasının (%12,6) iki katından fazladır. Bu durum, gençlerin eğitim ve istihdam alanında önemli problemler yaşadığını ve bu alanda acil siyasetler geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor. NENİ gençlerin oranındaki bu artışın, Türkiye için kıymetli bir sosyo-ekonomik sorun olduğu vurgulanıyor.
Gelir kümelerine nazaran memnunluk oranları değişkenlik gösteriyor
Türkiye’de çocukların ve gençlerin memnunluk oranları gelir seviyesine nazaran büyük farklılıklar gösteriyor. Yüksek gelir kümesindeki çocukların %73,7’si memnun olduğunu belirtirken, orta gelir kümesinde bu oran %69,3 ve düşük gelir kümesinde %65,4 olarak tespit edilmiştir. Bu durum, gelir seviyesinin çocukların memnunluğu üzerindeki tesirini açıkça ortaya koyuyor. Ayrıyeten, yaş ilerledikçe çocukların kendilerini daha az memnun hissetmeleri dikkat çekiyor. 13-14 yaş aralığında memnun hissedenlerin oranı %73,5 iken, 15-17 yaş aralığında bu oran %66’ya düşüyor. Gelir seviyesi ile memnunluk ortasındaki bu alaka, eğitim siyasetlerinde dikkate alınması gereken değerli bir öge olarak bedellendiriliyor.
Eğitimde bölgesel eşitsizlikler derinleşiyor
Türkiye’de okul öncesi, ilkokul ve ortaokul kademelerinde en yüksek okullaşma oranı Batı Marmara Bölgesinde görülürken, en düşük okullaşma oranı Orta Doğu Anadolu Bölgesindedir. Özel öğretim kurumlarındaki öğrenci sayısı son altı yıldır istikrarlı bir halde artıyor, fakat bu artış daha çok batıdaki kentlerde ağırlaşıyor. Bu durum, Türkiye’de nitelikli eğitime erişim açısından bölgesel eşitsizlikleri artırmaktadır. Bilhassa, özel okullara giden öğrenci oranının batıdaki kentlerde doğuya nazaran çok daha yüksek olması, eğitimdeki fırsat eşitsizliğini gözler önüne seriyor. Eğitimdeki bölgesel eşitsizliklerin giderek derinleştiği vurgulanıyor.
Toplum temelli kurumlar okul öncesi eğitimi çeşitlendiriyor
Toplum temelli kurumlar, okul öncesi eğitimde giderek artan bir ilgi görüyor. Bu çeşit kurumların, eğitimin çeşitlendirilmesine ve toplumun gereksinimlerine yönelik programların oluşturulmasına imkân tanıyarak fırsat eşitliğini desteklediği bedellendiriliyor. Ancak, Millî Eğitim Bakanlığı dışındaki kurumların yapılanmasında besbelli eksiklikler olduğu vurgulandı. Bu kurumların, eğitim müfredatını standartlaştırmada ve prosedürleri düzenlemede zorluklar yaşadığı belirtiliyor. Eğitim süreçlerinin daha sağlıklı bir halde yürütülmesi için bu alanlarda iyileştirmeler yapılması gerektiği tabir ediliyor.
Bağımsız anaokulları, okul öncesi eğitimde kıymetli bir muvaffakiyet elde etti
Bağımsız anaokulları ve okul öncesi eğitimi başka kademelerden bağımsız olarak verme niyeti, 5 yaş kümesindeki okullaşma oranlarını artırdı. Bilhassa 2023 yılında %87’lere ulaşan 5 yaş kümesindeki okullaşma oranının son derece değerli bir başarıyı temsil ettiği vurgulandı. Lakin, 3 ve 4 yaş kümelerindeki okullaşma oranlarının hala hedeflenen düzeylere ulaşamadığı söz ediliyor. 3 yaş kümesinde 2019’da %12 olan oranın, 2023’te %16’ya, 4 yaş kümesinde ise %3’lük bir artış olduğu belirtiliyor. Bu artışların, 5 yaş kümesindeki çocuklara öncelik verilmesi nedeniyle hudutlu kaldığı bedellendiriliyor.
Erken çocukluk eğitimi projeleri, kapsayıcılığı artırıyor
Özel ihtiyaçlı çocukların okul öncesi eğitim almasına yönelik önemli projeler, Avrupa Birliği, UNICEF ve MEB işbirliğiyle yürütülen “Engelli Olan Çocuklar İçin Kapsayıcı Erken Çocukluk Eğitimi” projesi kapsamında hayata geçirildi. Bu projenin, dezavantajlı kümelerdeki çocukların erken çocukluk eğitimine erişimini artırmayı ve kalitesini yükseltmeyi amaçladığı söz ediliyor. Proje kapsamında 8.296 öğretmene eğitim verilmiş ve dezavantajlı ailelere 5.000 okul öncesi eğitim sandığı dağıtıldığı aktarılıyor. Ayrıyeten, 310 konteyner anaokulu inşa edilmiş ve 430 anasınıfına eğitim malzemesi dayanağı sağlanarak toplamda 41.552 çocuğa erken çocukluk eğitimi hizmeti sunulduğu tabir ediliyor.
Deprem sonrası okul öncesi eğitimde süratli tedbirler alındı
6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş merkezli Güneydoğu Anadolu bölgesini etkileyen iki büyük zelzelede birçok okul yıkılarak hasar gördü. Sarsıntıda 960 öğretmen hayatını kaybetmiş ve 936 okul kullanılamaz hale geldi. Sarsıntı sonrasında kurulan vilayetlerde 1 milyon 419 bin 570 çocuğa psikososyal takviye hizmeti verildiği belirtiliyor.
Ayrıyeten, zelzeleden etkilenen bölgelerde çadır kentlerde prefabrik anaokulları ve anasınıfları kuruldu. Bu bölgelerdeki resmi okul öncesi eğitim kurumlarında devam eden çocuklara fiyatsız beslenme takviyesi sağlandığı ve ailelerinden katkı hissesi alınmadığı vurgulandı.
Yeni eğitim programı çağın ihtiyaçlarına ahenk sağlıyor
2024 yılında güncellenen okul öncesi eğitim programına dahil edilen yenilikler ortasında, aktiflik planlama süreçleri tekrar yapılandırılmıştır. Alan seyahatlerinin, eğitimcilere ve öğrencilere daha sistemli ve planlı okul dışı öğrenme tecrübeleri sunacak halde tasarlandığı belirtiliyor. Kıymetlendirme yollarında ise gelişimsel kıymetlendirme anlayışı benimsenerek, öğrencilerin kişisel ilerlemeleri üzerine odaklanıldığı vurgulandı. Bu değişikliklerin, eğitim programının çağın ihtiyaçlarına ahenk sağlamasını ve öğrenci merkezli bir öğrenme ortamının teşvik edilmesini amaçladığı söz ediliyor.
News
